Plemićka porodica Kiš koja je posedovala Begej Sveti Đurađ 108 godina (1781 – 1889)

Da bi se popunila osiromašena državna blagajna koja se ispraznila u ratovima protiv Turske, bečki dvor je posle oslobađanja Banata od turske vlasti dozvolio prodaju 164 banatska sela, koja su do tada bila kameralna dobra samog cara.

Organizovane su javne licitacije a kupci ovih imanja bili su jermenski, srpski, grčki, cincarski i mađarski bogataši i trgovci koji su ovom kupovinom ujedno dobili i plemićku titulu. Na licitaciji održanoj 1781. godine učestvovao je Isak II Kiš, bogati jermenski trgovac stokom iz Transilvanije. O njegovom bogatstvu najbolje govori podatak, koji je u dane licitacije kružio prostorijama bečkog dvora. Upitan od strane visokih činovnika koliko ima grla rogate stoke, Kiš je odgovorio: „Ne mogu vam tačno reći. Znam samo da stoku čuva blizu 11.000 pasa!“

Na licitaciji održanoj 1. avgusta 1781. godine Isak II Kiš je na otplatu od 15 godina kupio zemljište od skoro 70.000 jutara sa mestima: Begej Sveti Đurađ, Itebej, Torak, Elemir i Aradac. Tu su bile i pustare: Sentmihalj, Kendereš, Mali Torak, Novi Vid, Martinci i Despotovac za ukupnu sumu od 643.750 forinti.

Kako je porodica Kiš još 1760. godine dobila plemstvo i grb, posle kupovine ovih imanja u Banatu dobila je plemićki predikat geografski određen po središnjim posedima Itebeju i Elemiru pa od 1782. godine nose titulu Kiš od Elemira i Itebeja. Ovu titulu neće nositi svi njihovi potomci. Brat Isaka II Mikloš Kiš nastanio se sa porodicom u Begej Svetom Đurađu, koji je postao centar itebejskog vlastelinstva i njegovi naslednici nosili su plemićki predikat Kiš od Itebeja. Poslednji naslednik Mikloša Kiša iz Begej Svetog Đurađa Anton Kiš, dobio je od cara Franje Josifa titulu barona.

Poslednji članovi ove porodice koji su živeli u Begej Svetom Đurđu bili su braća Mikloš i Elemer Kiš. Porodično bogatstvo se u međuvremenu veoma smanjilo, čemu su doprineli neumereno trošenje i odavanje porocima nekih članova porodice. Zbog toga su braća Mikloš i Elemer, pritisnuti poveriocima sa svih strana, bili prinuđeni da 1889. godine prodaju preostalih 2600 jutara zemlje koje su posedovali u ataru sela, kao i sve zgrade ali i privatni park.

Unuk Elemera Kiša, gospodin Bela Torok koji živi u Kanadi čuva sećanje na porodicu i njegovom ljubaznošću po prvi put možemo da vidimo kako je izgledao deo raskošnog servisa za ručavanje sa porodičnim grbom. Servis je po narudžbini porodice izrađen oko 1830. godine i njegovi delovi se danas čuvaju u nacionalnom muzeju u Budimpešti.

 

Podelite članak